Αναλυση εκλογικων αποτελεσματων 2007

ΠΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΨΗΦΙΣΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

1. Η… ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εκλογική αναμέτρηση της 16^ης Σεπτεμβρίου, έχει ήδη καταταγεί ανάμεσα στις πλέον ενδιαφέρουσες της σύγχρονης πολιτικής μας ιστορίας.

Η πολύ μεγάλη καταστροφή από τις πυρκαγιές στην Πελοπόννησο (και όχι μόνο), δημιούργησε συνθήκες πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα. Η προεκλογική δραστηριότητα «πάγωσε» για αρκετές ημέρες, οι καθημερινές συζητήσεις άλλαξαν περιεχόμενο, η ατζέντα των μέσων μαζικής επικοινωνίας, φυσιολογικά, προσανατολίστηκε πλήρως στο τραγικό αυτό γεγονός.

Έτσι λοιπόν, είχαμε τελικά προεκλογική περίοδο συμπυκνωμένη σε ένα δεκαήμερο, με στρατηγικές που, αφού δεν είχαν τη δυνατότητα να εκταθούν χρονικά, κατέληξαν σε διλήμματα. Διλήμματα τα οποία ετέθησαν με τρόπο έντονο και αφορούσαν το σύνολο της κοινωνίας.

Είναι όλα αυτά που προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων και κυρίως των αιτίων που τα προκάλεσαν.

Αυτό ακριβώς είναι το θέμα που πραγματεύεται η μελέτη που ακολουθεί. Η προσέγγιση δηλαδή του «πως» και του «γιατί» του εκλογικού αποτελέσματος, μέσα από τις απαντήσεις σε μία σειρά από κρίσιμα ερωτήματα, που φωτίζουν όσα όρισαν την συμπεριφορά και τις μετακινήσεις των ψηφοφόρων και διαμόρφωσαν το αποτέλεσμα της 16^ης Σεπτεμβρίου.

Στα πλαίσια της μελέτης εξετάζεται:

Η εξέλιξη των τάσεων της πρόθεσης ψήφου.
Οι παράμετροι που καθόρισαν αποφασιστικά την εξέλιξη αυτή.
Ο χαρακτήρας της ψήφου.
Τα κριτήρια επιλογής των ψηφοφόρων.
Η κατεύθυνση και το εύρος των μετακινήσεων.

Το σύνολο των στοιχείων αυτών, οδηγεί, όπως είναι φυσικό, σε μία σειρά από διαπιστώσεις, σκέψεις και συμπεράσματα που δεν φιλοδοξούν να ερμηνεύσουν με τρόπο απόλυτο το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά να προσεγγίσουν τους παράγοντες που το διαμόρφωσαν. Η προσέγγιση αυτή διευκολύνει ασφαλώς την όποια ερμηνεία, αλλά και προσφέρει ερεθίσματα για μία ουσιαστική σχετική συζήτηση.

Όπως είναι λογικό, η μελέτη στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα αποτελέσματα των πανελλήνιων δημοσκοπήσεων και του exit poll που πραγματοποίησε η ALCO.

Αξίζει εδώ να τονιστεί ότι δημοσκοπήσεις και exit poll αποτύπωσαν με ιδιαίτερη ακρίβεια τις τάσεις του εκλογικού σώματος. Τα δεδομένα τους συνεπώς αποτελούν αξιόπιστο ιχνηλάτη και πολύτιμο ερμηνευτικό εργαλείο όχι μόνο όσων συνέβησαν, αλλά και των αιτίων που τα προκάλεσαν. Ειδικότερα η απόλυτα επιτυχής καταγραφή του exit poll επιτρέπει την πλήρη αποτύπωση της στάσης και συμπεριφοράς των ψηφοφόρων, χωρίς τους κινδύνους που πάντα περιέχει η προσπάθεια ερμηνείας των «απροσδιόριστων» ψηφοφόρων που υπάρχουν στις δημοσκοπήσεις.

Είναι συνεπώς η ύπαρξη αυτών των ασφαλέστατων αποτυπώσεων της εκλογικής συμπεριφοράς, που επιτρέπει την αναλυτική ερμηνευτική προσέγγιση και ανοίγει δρόμους αξιολόγησης των παραμέτρων που αποτύπωσαν το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά και του ίδιου του χαρακτήρα και της σημασίας του.

Με την ευκαιρία. Παρά το γεγονός ότι πολλές φορές έχουμε τονίσει ότι σε ότι αφορά τις δημοσκοπήσεις πρέπει να επικρατεί το μέτρο, δεν έλλειψαν και αυτή τη φορά οι εντάσεις (βοηθά και η ανόητη απαγόρευση δημοσιοποίησης 15 ημέρες πριν τις εκλογές), ακόμη και οι καταγγελίες.

Είναι πραγματικά κρίμα, πολύ περισσότερο όταν αφορά πολιτικά κόμματα, να αντιμετωπίζονται οι δημοσκοπήσεις με αυτό τον τρόπο. Και γιατί όπως διαχρονικά αποδεικνύεται, οι καταγραφές τους είναι σωστές, αλλά και γιατί οι εταιρείες είναι ιδιαίτερα προσεκτικές στον τρόπο παρουσίασης τους.

Ελπίδα και στόχος μας είναι να αντιμετωπιστούν οι δημοσκοπήσεις από όλους, στην πραγματική διάσταση τους. Ως εργαλεία κοινωνικής ανάλυσης, που συνεισφέρουν με πολύτιμες πληροφορίες στην προσπάθεια κατανόησης όλων όσων, με μεγάλη ταχύτητα, εξελίσσονται γύρω μας.

24.09.07

Κώστας Παναγόπουλος

Υ.Γ. Δημοσκοπήσεις και exit poll δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί χωρίς την πολύτιμη συνεισφορά ενός πολύ μεγάλου αριθμού συνεργατών της ALCO, στους οποίους αξίζουν πολλές ευχαριστίες. Ερευνήτριες, ερευνητές, επόπτες, συλλογείς αποτελεσμάτων, αναλυτές και φυσικά (και ονομαστικά γιατί το αξίζουν) Μαίρη Σκέμπρη, Δημήτρης Χατζίνας και η ομάδα επεξεργασίας και στατιστικής ανάλυσης, Νίκος Ξανθάκης, Πέννυ Παπαγεωργοπούλου, Σωτήρης Μειντάνης, Μάρθα Καλύβη, Γιώργος Ζαφείρης, Σοφία Κούλο, Πάνος Μουρτίκας , η filed manager της ALCO Βίκυ Χρυσικού και φυσικά ο γενικός συντονιστής του exit poll Παναγής Παναγόπουλος, με τον οποίο έχουμε ζήσει μαζί 21 εκλογικές αναμετρήσεις.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ αξίζει επίσης στο ALTER και τους ανθρώπους του για την άψογη συνεργασία μας. Τον Κοσμά Σφαέλο και τους συνεργάτες του, την Έφη Οικονόμου και τα στελέχη του τμήματος γραφικών και βέβαια το Νίκο Χατζηνικολάου, που προσέθεσε εμπειρία και γνώση στο σχεδιασμό και την παρουσίαση της όλης προσπάθειας.

Υπάρχει όμως και ένα ακόμη, πολύ μεγάλο, προσωπικού χαρακτήρα ευχαριστώ. Στη γυναίκα μου, Μαρία και την κόρη μου, Αναστασία. Η Μαρία, παρά τη μεγάλη απώλεια που δυστυχώς έζησε λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, μοιράστηκε μαζί μου την ένταση και αυτής της προσπάθειας και αποτελεί για μένα κίνητρο δράσης και πηγή έμπνευσης, που οδηγεί σε ότι δημιουργικό και γόνιμο κάνω τα τελευταία 9 χρόνια.

2. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΣΗΣ ΨΗΦΟΥ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαχρονική εξέλιξη της πρόθεσης ψήφου μετά τις εκλογές του 2004, στοιχείο βασικό για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων της 16^ης Σεπτεμβρίου.

Κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου, αποτελεί το γεγονός ότι οι τάσεις ήσαν σταθερές. Μετά το Νοέμβριο του 2005, η Νέα Δημοκρατία κινήθηκε μεταξύ του 33,9% και του 35,1% και το ΠΑΣΟΚ μεταξύ του 32,8% και 34,4%. Σταθερό, αν και όχι ευρύ συνήθως, ήταν και το προβάδισμα της ΝΔ (εξαίρεση μόνο μία δημοσκόπηση, το Φεβρουάριο του 2006, εκείνη που συνέπεσε με την περίοδο της υπόθεσης των υποκλοπών, όπου είχε προβάδισμα 0,2% το ΠΑΣΟΚ).

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΣΗΣ ΨΗΦ

Τα δύο κόμματα είχαν πορεία χαμηλών ποσοστών, ακόμη και πολύ κοντά στις εκλογές, γεγονός πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δημοσκοπικά δεδομένα.

Την ίδια στιγμή:

H πορεία του ΚΚΕ ήταν σταθερή σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά. Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά την ύπαρξη πολύ μεγάλης απροσδιόριστης ψήφου, το ΚΚΕ κινήθηκε σταθερά σε ποσοστά πολύ πάνω από το 6%.
Σταθερή σε ποσοστά πάνω από το 3% ήταν και η δημοσκοπική διαδρομή του ΛΑΟΣ, δημιουργώντας σχετική ασφάλεια για την κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση.
Ο ΣΥΝ κινήθηκε σε ποσοστά γύρω από το 3% (όπως συνήθως σε ενδιάμεσες μεταξύ εκλογών περιόδους), ενώ άρχισε να κινείται ανοδικά από τις αρχές του καλοκαιριού με αποκορύφωμα τις τελευταίες 15 ημέρες τις προεκλογικής περιόδου, όταν τα ποσοστά του εκτινάχτηκαν, λόγω της σημαντικής εισροής ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, αλλά και νέων ψηφοφόρων.
Τέλος, σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα κινήθηκε η απροσδιόριστη ψήφος, με υψηλά ποσοστά όχι μόνο αναποφάσιστων αλλά λευκού / άκυρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι πέντε ημέρες πριν τις εκλογές το ποσοστό των αναποφάσιστων ήταν 10,5%, ενώ των λευκών και άκυρων 4,2%.

Ειδικό ενδιαφέρον, παρουσιάζει η καθημερινή εξέλιξη της πρόθεσης ψήφου μετά την 30^η Αυγούστου. Όχι τόσο γιατί από εκείνη την ημερομηνία ίσχυσε η απαγόρευση δημοσιοποίησης των δημοσκοπήσεων, όσο γιατί από τότε άρχισε ουσιαστικά να λειτουργεί προεκλογική ατζέντα και προεκλογική περίοδος.

Με βάση τα αποτελέσματα της πανελλήνιας τηλεφωνικής κυλιόμενης δημοσκόπησης που πραγματοποιήσαμε στην ALCO από της 25^η Αυγούστου έως τη 12^η Σεπτεμβρίου, η μόνη περίοδος όπου η διαφορά μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ήταν μικρή (0,7%), ήταν εκείνη όπου η δημοσκόπηση είχε συμπέσει με την τραγωδία από τις πυρκαγιές. Εντυπωσιακό είναι ασφαλώς το γεγονός ότι ούτε τότε το ΠΑΣΟΚ ανέτρεψε το προβάδισμα της ΝΔ. Σταδιακά και όσο οι ημέρες των πυρκαγιών έβγαιναν από την δημοσκόπηση, το προβάδισμα της ΝΔ μεγάλωνε για να φτάσει μετά την υπόθεση με το ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ στην περιοχή του 3%.

Η διαφορά αυτή αυξήθηκε και άλλο τις τελευταίες ημέρες της δημοσκόπησης, μετά τη συζήτηση των πολιτικών αρχηγών στην τηλεόραση και το δίλημμα Καραμανλή, καταλήγοντας στις 5 περίπου ποσοστιαίες μονάδες.

Παρά τις ιδιαιτερότητες των τηλεφωνικών δημοσκοπήσεων, η τάση αποτυπώθηκε με απόλυτη ευκρίνεια.

Η εκλογική κυριαρχία της ΝΔ δεν αμφισβητήθηκε ποτέ. Ο τρόπος που η κυβέρνηση αντιμετώπισε την καταστροφή στην Πελοπόννησο λειτούργησε θετικά για τη ΝΔ, ενώ τη στιγμή που το ΠΑΣΟΚ φάνηκε να μειώνει τη διαφορά (όταν ξεκίνησε την προεκλογική του καμπάνια), η υπόθεση του ψηφοδελτίου Επικρατείας ανέκοψε την (μικρή) δυναμική που εκδήλωσε.

Η τελευταία φάση της προεκλογικής περιόδου, με κύρια στοιχεία το debate με το δίλλημα Καραμανλή και (αργότερα) το δίλλημα Παπανδρέου, οδήγησε σε πιο έντονη συσπείρωση της ΝΔ τη στιγμή που το ΠΑΣΟΚ δεν περιόρισε ιδιαίτερα τις απώλειες του στα αριστερά. Ο συνδυασμός των δύο αυτών παραμέτρων προκάλεσε τη διεύρυνση της διαφοράς ανάμεσα στα δύο κόμματα, στο ύψος των 5 περίπου ποσοστιαίων μονάδων.

Το σύνολο των στοιχείων που παρατέθηκαν, εξηγούν γιατί στην αφετηρία της προεκλογικής περιόδου, η εκτίμηση μας ήταν ότι «στις εκλογές υπάρχει φαβορί».

Όπως είναι πλέον φανερό, στα μέσα της προεκλογικής περιόδου, δεν υπήρχε πλέον ερώτημα ούτε για τον αριθμό των κομμάτων που θα περνούσαν το κατώφλι του 3% για να μπουν στη Βουλή, ούτε για το νικητή των εκλογών. Τα εντός Βουλής κόμματα θα ήσαν 5 και νικητής των εκλογών θα ήταν η ΝΔ. Το μόνο ζητούμενο, ήταν πλέον η δυνατότητα της ΝΔ να επιτύχει αυτοδυναμία.

Δηλαδή, το ύψος του ποσοστού της σε συνδυασμό με τα ποσοστά των κομμάτων που θα έμεναν εκτός Βουλής.

3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΡΙΝΑΝ ΤΗΝ ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΝΔ - ΠΑΣΟΚ

Αυτό λοιπόν που κρίθηκε στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ήταν η επίτευξη της αυτοδυναμίας για τη ΝΔ, καθώς και η διαφορά ανάμεσα στα δύο κόμματα (κατά συνέπεια και το ύψος του ποσοστού τους, όπως και εκείνο των άλλων κομμάτων).

Κομβικά σημεία στην υπόθεση αυτή, σύμφωνα και με τις καταγραφές των δημοσκοπήσεων, ήσαν:

Η σταθερά μειούμενη σχέση μετακίνησης ψηφοφόρων μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ (ξεκίνησε από 3:1 και κατέληξε μόλις στο 1,2:1), πάντα σε χαμηλά ποσοστά

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΝΔ / ΠΑΣΟΚ

	EXIT POLL	6–11 ΣΕΠ	21-26 ΑΥΓ	ΙΟΥ ΝΙΟΣ
ΝΔ->ΠΑΣΟΚ	4,6	4,4	5,0	5,7

ΠΑΣΟΚ->ΝΔ	3,7	3,7	2,0	1,9

ΣΧΕΣΗ	1,2:1	1,2:1	2,5:1	3:1

ΠΗΓΗ: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ – EXIT POLL ALCO

Η ίση τελικά συσπείρωση των ψηφοφόρων των δύο κομμάτων. Η συσπείρωση και των δύο φαίνεται ότι επιτεύχθηκε τις τελευταίες ημέρες πριν τις εκλογές και ήταν μεγαλύτερη για τη ΝΔ (+11,8%) απ’ ότι για το ΠΑΣΟΚ (+8,8%).

ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΝΔ - ΠΑΣΟΚ

	EXIT POLL	6–11 ΣΕΠ	21-26 ΑΥΓ	ΙΟΥ ΝΙΟΣ
ΝΔ	87,7	75,9	79,1	77,0

ΠΑΣΟΚ	87,6	78,8	81,5	79,2

ΠΗΓΗ: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ – EXIT POLL ALCO

Η σημαντική μετακίνηση ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ σε ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ (αθροιστικά 5,9% όσων το 2004 ψήφισαν ΠΑΣΟΚ). Η μετακίνηση αυτή σχεδόν διπλασιάστηκε συνολικά μετά το debate (ιδίως προς τον ΣΥΡΙΖΑ) και αυξήθηκε ελαφρά ακόμη τις τελευταίες ημέρες πριν τις εκλογές.

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΠΑΣΟΚ – ΚΚΕ/ΣΥΡΙΖΑ

	EXIT POLL	6–11 ΣΕΠ	21-26 ΑΥΓ	ΙΟΥ ΝΙΟΣ
ΚΚΕ	2,7	2,2	1,5	2,2

ΣΥΡΙΖΑ	3,2	3,3	1,4	1,6

ΠΗΓΗ: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ – EXIT POLL ALCO

Ο περιορισμός των ποσοστών μετακίνησης από τη ΝΔ προς το ΛΑΟΣ σε επίπεδα γύρω από το 3% όσων το 2004 είχαν επιλέξει τη ΝΔ. Η μετακίνηση μάλιστα μειώθηκε τις τελευταίες ημέρες πριν τις εκλογές, μετά τη γνωστή τοποθέτηση Καραμανλή περί αυτοδυναμίας ή νέων εκλογών.

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΝΔ – ΛΑΟΣ

EXIT

POLL

6–11

ΣΕΠ

21-26

ΑΥΓ

ΙΟΥ

ΝΙΟΣ

ΛΑΟΣ

3,2

4,0

3,3

3,0

ΠΗΓΗ: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ – EXIT POLL ALCO

Η τελική επιλογή των νέων ψηφοφόρων. Η άνοδος των ποσοστών σε ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ, περιόρισε την ψήφο προς το ΠΑΣΟΚ στο 30%. Έτσι, η ΝΔ βρέθηκε στην πρώτη θέση των επιλογών τους με 34%, ενώ εντυπωσιακό είναι ασφαλώς ότι το άθροισμα των ποσοστών ΝΔ και ΠΑΣΟΚ φτάνει μόλις το 64%, κινείται δηλαδή 16 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από το μέσο όρο. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι το 10% των νέων ψηφοφόρων κινήθηκε προς μικρότερα κόμματα. Το γεγονός αυτό επέδρασε θετικά στην επίτευξη της αυτοδυναμίας της ΝΔ.

ΤΙ ΨΗΦΙΣΑΝ ΟΙ ΝΕΟΙ ΨΗΦΟΦΟΡΟΙ

	EXIT POLL
ΝΔ	34
ΠΑΣΟΚ	30
ΚΚΕ	9
ΣΥΡΙΖΑ	12
ΛΑΟΣ	5
ΑΛΛΟ	10

ΠΗΓΗ: EXIT POLL ALCO

Το σύνολο των δεδομένων που παρουσιάστηκαν και η χρονική εξέλιξη τους, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η αυτοδυναμία της ΝΔ κρίθηκε τις τελευταίες ημέρες πριν τις εκλογές.

Το δίλημμα Καραμανλή, με στόχο τους «νοικοκυραίους» - «συντηρητικούς» ψηφοφόρους, λειτούργησε. Η ΝΔ περιόρισε τις απώλειες της προς το ΛΑΟΣ (από 4% όσων την είχαν ψηφίσει το 2004 σε 3,2%) και προς το ΠΑΣΟΚ (από 5% στην αφετηρία της προεκλογικής περιόδου σε 4,6%). Παράλληλα, η συντριπτική πλειοψηφία όσων ψηφοφόρων της δήλωναν αναποφάσιστοι, ψήφισε τελικά ΝΔ. Έτσι, η συσπείρωση της αυξήθηκε θεαματικά (από 75,9% σε 87,7%) και αυτό την οδήγησε σε ποσοστό ικανό να διασφαλίσει 152 έδρες στη νέα Βουλή.

Αντίθετα, το δίλημμα Παπανδρέου, με στόχο τους «αριστερούς» και τους νέους ψηφοφόρους, δεν είχε ιδιαίτερα αποτελέσματα (οι πιθανές αιτίες αναλύονται σε επόμενο κεφάλαιο). Οι μετακινήσεις προς ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ δεν μειώθηκαν, (αντίθετα αυξήθηκαν αθροιστικά από 5,5% σε 5,9%), ενώ στους νέους ψηφοφόρους φαίνεται να περιόρισε ελαφρά μόνο την κίνηση προς ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και άλλα κόμματα. Έτσι, η συσπείρωση του αυξήθηκε (από 78,8% σε 87,6%), αλλά σε μικρότερο βαθμό απ’ ότι εκείνη της ΝΔ, με συνέπεια ίσες τελικά συσπειρώσεις και διαφορά 3,8 ποσοστιαίων μονάδων στις εκλογές.

Παράλληλα, τα ποσοστά των άλλων κομμάτων όχι μόνο σταθεροποιήθηκαν (2,1% στην τελευταία πριν τις εκλογές δημοσκόπηση της ALCO), αλλά αυξήθηκαν στο 3,1%, με συνέπεια να μειωθεί το απαιτούμενο για την αυτοδυναμία ποσοστό του πρώτου κόμματος.

Τις τελευταίες ημέρες κρίθηκε όμως και η έκταση της διαφοράς υπέρ της ΝΔ, καθώς και το ύψος του τελικού ποσοστού του ΚΚΕ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΛΑΟΣ.

Τα στοιχεία που πριν λίγο παρουσιάστηκαν, αποδεικνύουν ότι η αυξημένη μετακίνηση από το ΠΑΣΟΚ σε ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ οριστικοποιήθηκε μετά την 6^η Σεπτεμβρίου. Η μετακίνηση αυτή έκρινε και το (χαμηλό για αντιπολίτευση) ύψος της τελικής συσπείρωσης του ΠΑΣΟΚ, που οδήγησε στο 38,1%. Ας σημειωθεί ότι με μετακίνηση προς τα δύο αυτά κόμματα ανάλογη εκείνης των προηγούμενων εκλογών (ήταν αθροιστικά 3%), το ΠΑΣΟΚ θα συγκέντρωνε ποσοστό 39%.

Τα ίδια δεδομένα οριστικοποίησαν και τα αυξημένα οφέλη του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ, κυρίως από το ΠΑΣΟΚ (περίπου 1,0% στο εκλογικό σώμα για κάθε κόμμα), αλλά και από όλα τα κόμματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι και η ΝΔ είχε απώλειες τόσο προς το ΚΚΕ (0,6% στο εκλογικό σώμα), όσο και προς τον ΣΥΡΙΖΑ (0,4% στο εκλογικό σώμα).

Παράλληλα, η μείωση της μετακίνησης από τη ΝΔ προς το ΛΑΟΣ, (από 4% σε 3,2% όσων είχαν επιλέξει τη ΝΔ το 2004), σε συνδυασμό με αντίστροφη κίνηση του 15% περίπου όσων το 2004 είχαν ψηφίσει ΛΑΟΣ, οδήγησε στη διαμόρφωση του δικού του τελικού ποσοστού στο 3,80%.

Και μια παρατήρηση: Με βάση τα στοιχεία αυτά, αν η διαφορά ανάμεσα στα δύο κόμματα ήταν 3,5 μονάδες στην αφετηρία της προεκλογικής περιόδου (όπως μία εκτίμηση ψήφου είχε προσδιορίσει), το τελικό αποτέλεσμα, με δεδομένο ότι οι τάσεις εξελίχτηκαν αρνητικά για το ΠΑΣΟΚ, θα έπρεπε να προσεγγίσει ή να ξεπεράσει τις 6 μονάδες και όχι να παραμείνει σταθερή (3,7 η διαφορά των εκλογών). Εκτός αν σε αντίθεση με όλα τα δεδομένα, αλλά και τη λογική μας, η προεκλογική περίοδος λειτούργησε υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Αυτά γιατί όλα έχουν, ή μάλλον θα έπρεπε να έχουν, ένα όριο.

4. ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων καταγράφουν στάσεις και συμπεριφορές των πολιτών που προσδιόρισαν το γενικότερο πολιτικό πλαίσιο των εκλογών και συνέβαλαν στη διαμόρφωση των τάσεων που οδήγησαν στο τελικό εκλογικό αποτέλεσμα. Τις πλέον σημαντικές από αυτές επιχειρεί να συνοψίσει αυτό το κεφάλαιο.

Οι συνιστώσες του πολιτικού περιβάλλοντος που ξεχώρισαν, είναι:

· Η έντονη διαμαρτυρία για την κυβερνητική πολιτική, αλλά και για την παρουσία, στάση και δράση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι το θετικό ποσοστό κρίσης για την κυβέρνηση μετά το Νοέμβριο του 2005 δεν ξεπέρασε ποτέ το 30%. Και είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό ότι το ανάλογο ποσοστό για το ΠΑΣΟΚ, ήταν πάντα χαμηλότερο.

· Η καθολική εντύπωση ότι η ΝΔ θα ήταν ο νικητής των εκλογών (διαφορά 30 ποσοστιαίων μονάδων στη σχετική ερώτηση).

· Η σαφής επικράτηση του Κώστα Καραμανλή έναντι του Γιώργου Παπανδρέου τόσο στον δείκτη καταλληλότητας για την πρωθυπουργία, όσο και σε ηγετικά χαρακτηριστικά.

Στον δείκτη καταλληλότητας, η διαφορά δεν έπεσε ποτέ κάτω από τις 4,4 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι στην τελική φάση της προεκλογικής περιόδου και μετά το debate, ανέβηκε στις 6,9 ποσοστιαίες μονάδες.Στα ηγετικά χαρακτηριστικά, ο πρωθυπουργός κυριάρχησε πλήρως, ιδίως σε εκείνα της ισχύος, της αποτελεσματικότητας και των ξεκάθαρων σχέσεων. Ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ ήταν μπροστά μόνο στην έγνοια για τους απλούς πολίτες.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ / ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

(Πηγή: Πανελλήνιες δημοσκοπήσεις ALCO)

	ΚΚ	ΓΠ	ΚΑΝΕΝΑΣ	ΔΞ/ΔΑ
	%	%	%	%
ΜΑΧΕΤΑΙ ΓΙΑ ΟΣΑ ΠΙΣΤΕΥΕΙ	37,4	29,3	29,3	8,1
ΕΧΕΙ ΟΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ	29,6	28,6	31,3	13,1
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ	37,1	22,4	30,1	11,9
ΙΣΧΥΡΟΣ ΗΓΕΤΗΣ	38,7	15,2	36,3	11,3
ΝΟΙΑΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ	20,2	23,9	45,6	10,7
ΕΝΤΙΜΟΣ / ΑΚΕΡΑΙΟΣ	35,6	33,7	25,0	14,4
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙ	29,5	19,5	38,0	14,2
ΕΧΕΙ ΞΕΚΑΘΑΡΕΣ ΘΕΣΕΙΣ	37,9	28,5	25,7	10,9

Η υψηλότερη προσωπική δημοτικότητα του Κώστα Καραμανλή έναντι εκείνης του Γιώργου Παπανδρέου. Και στον δείκτη αυτόν, αξίζει να σημειωθεί η υποχώρηση Παπανδρέου τις τελευταίες ημέρες τις προεκλογικής περιόδου.
Η έντονα αρνητική, πρόσφατη, εμπειρία από τη διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι το 45% περίπου θεωρούσε αυτό ως το μεγαλύτερο μειονέκτημα του ΠΑΣΟΚ και ότι ανάλογο ποσοστό ζητούσε από το ΠΑΣΟΚ οικονομική πολιτική που να υπηρετεί τα συμφέροντα του απλού πολίτη.
Το προβάδισμα της ΝΔ σε κυβερνητική αξιοπιστία. Αν και σε χαμηλά ποσοστά, λογικό λόγω της έντονης δυσαρέσκειας, η ΝΔ μπήκε στην προεκλογική περίοδο με συνολικό προβάδισμα 3 περίπου ποσοστιαίων μονάδων έναντι του ΠΑΣΟΚ.
Η πεποίθηση του 70% του εκλογικού σώματος, ότι ΝΔ και ΠΑΣΟΚ δεν έχουν μεταξύ τους σημαντικές διαφορές.
Η καταγραφή ενός όλο και εντονότερου κλίματος κοινωνικής ανασφάλειας (χαρακτηριστικό ότι μόλις το 30% πιστεύει ότι όταν έρθει η ώρα θα πάρει σύνταξη).
Η έντονη διαφοροποίηση της πολιτικής τοποθέτησης των αναποφάσιστων που το 2004 είχαν επιλέξει ΠΑΣΟΚ έναντι της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ. Η ομάδα αυτή των ψηφοφόρων αυτοπροσδιοριζόταν σαφώς «αριστερότερα» του ΠΑΣΟΚ, τοποθετώντας τον εαυτό της στο 5 της δεκαβάθμιας κλίμακας, ενώ το ΠΑΣΟΚ στο 5,7 (δηλαδή δεξιότερα του κέντρου).
Τα γενικότερα περισσότερο θετικά για τη ΝΔ και αρνητικά για το ΠΑΣΟΚ χαρακτηριστικά της ομάδας των απροσδιόριστων ψηφοφόρων. Η ομάδα αυτή, ιδιαίτερα μεγάλη ποσοτικά στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου (γύρω στο 11% - 16% ανάλογα με τη δημοσκόπηση), ήταν με βάση τα πολιτικά της χαρακτηριστικά «αρνητική» για το ΠΑΣΟΚ. Σε ότι αφορά την εκλογική της προέλευση, το ποσοστό εκείνων που είχαν στις προηγούμενες εκλογές ψηφίσει ΝΔ ήταν μεγαλύτερο από το εκείνων που είχαν επιλέξει το ΠΑΣΟΚ (33% έναντι 27% / τελευταία δημοσκόπηση ALCO). Σε ότι αφορά τη γενικότερη τοποθέτηση τους, οι απροσδιόριστοι δήλωναν ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι από την πολιτική τόσο της κυβέρνησης, όσο και του ΠΑΣΟΚ, ήσαν βέβαιοι για τη νίκη της ΝΔ, προέκριναν σαφώς τον Καραμανλή έναντι του Παπανδρέου, ενώ οι προερχόμενοι από το ΠΑΣΟΚ, όπως ήδη αναφέραμε, ήσαν «αριστερόστροφοι». Είναι συνεπώς απολύτως λογικό το γεγονός ότι οι απροσδιόριστοι ψηφοφόροι κινήθηκαν περισσότερο προς τη ΝΔ έναντι του ΠΑΣΟΚ, ενώ μεγάλο μέρος τους κατευθύνθηκε στο ΚΚΕ, το ΣΥΡΙΖΑ και μικρά κόμματα.

Το σύνολο των στοιχείων που αναφέρθηκαν, συνθέτει ένα συνολικό πολιτικό περιβάλλον υπεροχής του Κώστα Καραμανλή έναντι του Γιώργου Παπανδρέου και ταυτόχρονα λιγότερο αρνητικό για τη Νέα Δημοκρατία απ’ ότι για το ΠΑΣΟΚ.

Ένα περιβάλλον που ερμηνεύει το εκλογικό αποτέλεσμα της 16^ης Σεπτεμβρίου, αλλά και ερμηνεύεται μέσα από αυτό.

5. ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – «ΠΩΣ» ΨΗΦΙΣΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η μελέτη αυτή δεν φιλοδοξεί να ερμηνεύσει με τρόπο απόλυτο το εκλογικό αποτέλεσμα της 16^ης Σεπτεμβρίου. Στόχος της είναι να προσεγγίσει τους παράγοντες που το διαμόρφωσαν, να αξιολογήσει το βαθμό της επίδρασης τους, να εκτιμήσει τη μονιμότητα της παρουσίας τους και τελικά να επιχειρήσει τη διατύπωση χρήσιμων συμπερασμάτων, ικανών να ανοίξουν μία γόνιμη σχετική συζήτηση.

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, επιτρέπουν την κωδικοποίηση βασικών αιτίων και χαρακτηριστικών σε σχέση με το «πως» και το «γιατί» της επιλογής των ψηφοφόρων.

Σε ότι αφορά το «πως», αυτά είναι:

Σχέση μόλις 1,2:1 σε βάρος της Νέας Δημοκρατίας και υπέρ του ΠΑΣΟΚ, στις μετακινήσεις ψηφοφόρων ανάμεσα στα δύο κόμματα. Στο σύνολο του εκλογικού σώματος το ΠΑΣΟΚ είχε από το ΝΔ όφελος της τάξεως του 2%, ενώ η ΝΔ από το ΠΑΣΟΚ 1,5%. Με άλλα λόγια το καθαρό όφελος του ΠΑΣΟΚ ήταν μόλις 0,5%.
«Αριστερόστροφες» απώλειες του ΠΑΣΟΚ πολύ μεγαλύτερες από τις «δεξιόστροφες» της ΝΔ. Στο σύνολο του εκλογικού σώματος, το ΠΑΣΟΚ έχασε προς ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ 2,2%, ενώ η ΝΔ προς το ΛΑΟΣ μόνο 1,3%.
Εμφάνιση «δεξιόστροφης» απώλειας και για το ΠΑΣΟΚ. Πάντα σε επίπεδο εκλογικού σώματος, 0,4% προς το ΛΑΟΣ.
Συνολικές απώλειες ΠΑΣΟΚ ίσες περίπου με εκείνες της ΝΔ (12% των ψηφοφόρων τους το 2004).
Προβάδισμα της ΝΔ έναντι του ΠΑΣΟΚ και υψηλά ποσοστά για ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και μικρά κόμματα στην τελική επιλογή των νέων ψηφοφόρων.
Χαμηλή εισροή «αριστερόστροφης» ψήφου προς το ΠΑΣΟΚ (0,6% του εκλογικού σώματος), πολύ μικρότερη από τις αντίστοιχες απώλειες (όπως είδαμε 2,2%).
Ικανή «επιστροφή» ψηφοφόρων του ΛΑΟΣ προς τη ΝΔ (0,3% του εκλογικού σώματος).
Σχετική «πολυσυλλεκτικότητα» για το ΚΚΕ. Με πρωτοφανή για τα δεδομένα του κινητικότητα, είχε τελικά εισροές από το ΠΑΣΟΚ (1,1% του εκλογικού σώματος) και τον ΣΥΡΙΖΑ (0,3%), αλλά και από τη ΝΔ (0,4%), ενώ υψηλά ήταν τα ποσοστά του και στους νέους ψηφοφόρους.
Εμφάνιση ικανότητας υπεραναπλήρωσης των απωλειών για τον ΣΥΡΙΖΑ. Για μία ακόμη φορά ο ΣΥΡΙΖΑ είδε περίπου το 30% όσων τον ψήφισαν το 2004 να μετακινείται (από 10% περίπου σε ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ και άλλο 10% σε άλλα, κυρίως μικρά, κόμματα). Την ίδια στιγμή όμως κέρδισε 1,1% του εκλογικού σώματος από το ΠΑΣΟΚ, 0,4% από τη ΝΔ, 0,2% από το ΚΚΕ, ενώ ιδιαίτερα επιτυχής εκλογικά αποδεικνύεται η πολιτική του να είναι έντονα παρών στα κοινωνικά κινήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 12% του νέων ψηφοφόρων (0,5% του εκλογικού σώματος) επέλεξε ΣΥΡΙΖΑ.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το σύνολο των δεδομένων αυτών είχε καταγραφεί στην αφετηρία της προεκλογικής περιόδου. Αυτό που διαφοροποιήθηκε ήταν η ένταση του.

Έτσι λοιπόν, στο ερώτημα εάν μπορούσε το αποτέλεσμα των εκλογών να είναι διαφορετικό, η απάντηση είναι: Όχι ως προς τον νικητή, ναι ως προς την επίτευξη αυτοδυναμίας και το εύρος της νίκης του.

6. ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – «ΓΙΑΤΙ» ΨΗΦΙΣΑΝ ΟΠΩΣ ΨΗΦΙΣΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

Τα συμπεράσματα του προηγούμενου κεφαλαίου, οδηγούν στην προσέγγιση των πολύ πιο σύνθετων παραμέτρων που προσδιορίζουν το «γιατί» του εκλογικού αποτελέσματος.

Πρώτη από τις παραμέτρους αυτές, το συνολικό πολιτικό περιβάλλον.

Για δεύτερη συνεχόμενη εκλογική αναμέτρηση, τα κοινωνικά δεδομένα συνθέτουν, για το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας, ένα «πραγματιστικό» πολιτικό περιβάλλον.

Το 70% - 80% περίπου των πολιτών, που λειτουργεί σ’ αυτή τη λογική, προσεγγίζει την εκλογική επιλογή, στο μεγαλύτερο βαθμό, ως επιλογή «διαχειριστικού χαρακτήρα».

Είναι ακριβώς η παράμετρος αυτή που λειτούργησε καταλυτικά ώστε από το 1996 και μετά να έχουμε έντονες και εύκολες μετακινήσεις ανάμεσα στους ψηφοφόρους της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Κάτι απόλυτα φυσικό, όταν πηγή και αιτία της μετακίνησης είναι η αίσθηση περί της λιγότερο κακής διαχείρισης και του λιγότερο κακού διαχειριστή.

Η πραγματικότητα αυτή, λειτούργησε στις εκλογικές αναμετρήσεις του 1996 και του 2000 υπέρ του ΠΑΣΟΚ, ενώ στις αναμετρήσεις του 2004 και του 2007, υπέρ της Νέας Δημοκρατίας.

Τι είναι αυτό που συνέβη στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση;

Το ότι στο «διαχειριστικό» περιβάλλον που κυριαρχούσε στη λογική του 70% έως 80% των ψηφοφόρων, η ΝΔ ήταν σαφώς ο λιγότερο κακός διαχειριστής σε σχέση με το ΠΑΣΟΚ.

Αυτό γιατί:

Το ΠΑΣΟΚ δεν μπόρεσε να «σβήσει» το αρνητικό κυβερνητικό παρελθόν του, προτείνοντας άλλες πολιτικές και προβάλλοντας με επιτυχία καινούρια πρόσωπα.

Ο πολιτικός λόγος του ΠΑΣΟΚ ήταν ασαφής.

Δεν μπόρεσε ποτέ να καταστήσει εμφανείς διαχωριστικές γραμμές που το χώριζαν από τη ΝΔ (πώς να εκμεταλλευτείς τη δυσαρέσκεια για την κυβερνητική πολιτική, όταν η πλειοψηφία εκτιμά ότι πρεσβεύεις περίπου μία ίδια;).

Σε ένα περιβάλλον κοινωνικής ανασφάλειας δεν μπόρεσε να προσφέρει προσδοκία για θετική πορεία.

Αλλά και γιατί:

Ο Κώστας Καραμανλής ήταν σαφώς πιο πειστικός και σίγουρος από τον Γιώργο Παπανδρέου (ακόμη και στην περίοδο της καταστροφής από τις πυρκαγιές).
Η Νέα Δημοκρατία είχε σαφή πολιτικό λόγο, αλλά και σαφέστατη στόχευση σε επίπεδο ψηφοφόρων («συντηρητικοί», «νοικοκυραίοι», «μεσαίοι»).
Οι προεκλογικές της εξαγγελίες απαντούσαν σε σειρά «διαχειριστικών» ζητημάτων που είχαν άμεσα σχέση με την καθημερινότητα του συνόλου σχεδόν (αθροιστικά) της κοινωνίας.

Το διαφορετικό αυτής της εκλογικής αναμέτρησης, πάντα σε επίπεδο πολιτικού περιβάλλοντος, είναι ότι ένα σαφώς μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας (20% έως 30%) κινήθηκε πέρα και έξω από τη λογική της διαχείρισης.

Οι ψηφοφόροι αυτοί, επέλεξαν με κριτήριο να αποδοκιμάσουν τις βασικές συνιστώσες του υπάρχοντος πολιτικού πλαισίου, ή ακόμη και να τιμωρήσουν όσους και όσα συνθέτουν το πλαίσιο αυτό.

Στην πρώτη περίπτωση με επιλογές έξω από το «δικομματισμό», που όμως λειτουργούν εντός πλαισίου (ΚΚΕ, ΛΑΟΣ, μέρος της ψήφου στον ΣΥΡΙΖΑ). Στη δεύτερη περίπτωση με επιλογές εκτός πλαισίου (μικρά κόμματα, λευκό, μέρος της ψήφου στον ΣΥΡΙΖΑ).

Από την κίνηση αυτή, συγκριτικά, πέρα από τα οφέλη για ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΛΑΟΣ και μικρά κόμματα, ζημιώθηκε το ΠΑΣΟΚ και ευνοήθηκε η ΝΔ.

Θα μπορούσε μάλιστα να ισχυριστεί κανείς ότι είναι η εκτός συμβατικού πλαισίου κίνηση (προς τα μικρά κόμματα) αυτή που της έδωσε την αυτοδυναμία.

Δεύτερη παράμετρος που έκρινε το εκλογικό αποτέλεσμα, το κύριο ζητούμενο των εκλογών και, στην τελική φάση, το διακύβευμα τους.

Είναι σαφές ότι η Νέα Δημοκρατία προσέγγισε την εκλογική αναμέτρηση μιλώντας με καθαρότητα και σαφήνεια για την ανάγκη να συνεχιστεί η πολιτική της.

Τη στιγμή λοιπόν που η ΝΔ έπειθε για τη συνέχεια της πολιτικής της, το ΠΑΣΟΚ δεν μπορούσε να πείσει ότι έφερνε την αλλαγή αυτής της πολιτικής.

Η παρουσία ξεκάθαρης πολιτικής και σαφούς πολιτικού λόγου από τη ΝΔ, που στόχευσε σωστά δεξιούς και κεντροδεξιούς ψηφοφόρους αλλά και πολίτες που ενδιαφέρονται για τον καλύτερο ή έστω τον λιγότερο κακό διαχειριστή, συνδυάστηκε με την απουσία ξεκάθαρης πολιτικής και την ασάφεια του πολιτικού λόγου του ΠΑΣΟΚ.

Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν κατάφερε να αναδείξει τις διαφορές του από τη ΝΔ. Δεν μπόρεσε να πείσει ότι έχει άλλη, εναλλακτική πολιτική πρόταση.

Γι’ αυτό και έχασε στο επίπεδο της διαχειριστικής ψήφου, ενώ δεν είχε τύχη στην ψήφο εκτός της λογικής της διαχείρισης, αφού δεν αναγνωριζόταν ως φορέας «αριστερής» πολιτικής πρότασης.

Η συνέχεια λοιπόν, επικράτησε ως κεντρικό ζητούμενο των εκλογών.

Στο πλαίσιο αυτό, οι αναγκαιότητες που επέβαλε ο νέος εκλογικός νόμος σχετικά με την αυτοδυναμία, σε συνδυασμό με τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων, οδήγησε στην διατύπωση του τελικού διακυβεύματος των εκλογών.

Η κίνηση έγινε από τη Νέα Δημοκρατία, μέσω του ίδιου του Κώστα Καραμανλή και μάλιστα τη στιγμή που το μήνυμα θα έφτανε σε όλους τους πολίτες. Στη διάρκεια του debate των πολιτικών αρχηγών.

Ο πρωθυπουργός έθεσε ξεκάθαρα το δίλημμα: Αυτοδυναμία ή νέες εκλογές.

Ο στόχος προφανής. Οι «συντηρητικοί», «νοικοκυραίοι», «ανασφαλείς» ψηφοφόροι. Ο σκοπός επίσης. Συγκράτηση μετακινήσεων, αύξηση συσπείρωσης, επίτευξη του ποσοστού που διασφαλίζει πάνω από 151 έδρες στη Βουλή. Ο σχεδιασμός και η επιλογή του χρόνου και του τόπου, ιδανικός. Το τελικό αποτέλεσμα, απόλυτα επιτυχές.

Το ΠΑΣΟΚ, με τρεις - τέσσερις ημέρες καθυστέρηση, έθεσε το δικό του δίλημμα: Πάλι δεξιά ή ΠΑΣΟΚ.

Και εδώ ο στόχος προφανής. Οι «αριστερόστροφοι» ψηφοφόροι, που αποδοκίμαζαν την πολιτική της ΝΔ. Και εδώ ο σκοπός επίσης προφανής. Συγκράτηση μετακινήσεων ειδικά προς τα αριστερά, αύξηση συσπείρωσης, νέοι ψηφοφόροι. Εδώ όμως τελειώνουν οι ομοιότητες.

Το ΠΑΣΟΚ άργησε πολύ. Παράλληλα, μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων στους οποίους απευθύνθηκε, είχε μήνες ή και χρόνια πριν καταλήξει ότι, σε όρους εφαρμοσμένης πολιτικής, η απόσταση ανάμεσα στη δεξιά και το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν μεγάλη, ή ακόμη και ήταν πολύ μικρή.

Έτσι, το δίλημμα της Νέας Δημοκρατίας απέδωσε σαφώς μεγαλύτερα αποτελέσματα από εκείνο του ΠΑΣΟΚ.

Τρίτη παράμετρος που έκρινε το εκλογικό αποτέλεσμα, οι κύριοι φορείς του μηνύματος για κάθε κόμμα.

Όπως είναι φυσικό τα κόμματα «χρησιμοποίησαν» ως βασικό μοχλό της προσπάθειας τους, τους αρχηγούς τους.

Η Νέα Δημοκρατία τον Κώστα Καραμανλή. Ελάχιστα φθαρμένο παρά την κακή εικόνα της διακυβέρνησης, έντονα ηγετικό σε προφίλ, «πρωθυπουργικό», ψύχραιμο ακόμη και την ώρα της καταστροφής, κυρίαρχο στην κυβέρνηση και το κόμμα του, χωρίς να έχει χάσει κανένα από τα επικοινωνιακά του χαρίσματα.

Το ΠΑΣΟΚ τον Γιώργο Παπανδρέου. Ιδιαίτερα φθαρμένο, μέσα από εσωκομματικές διαμάχες και διαφοροποιήσεις, χωρίς ηγετικό προφίλ, μετά από αναδιπλώσεις στο ΠΑΣΟΚ, χωρίς ψυχραιμία σε μικρής ουσιαστικής σημασίας καταστάσεις (υπόθεση Γεννηματά και ψηφοδελτίου Επικρατείας), αδύναμο στο κόμμα του, χωρίς να έχει βελτιώσει καμία από τις επικοινωνιακές του αδυναμίες.

Μεταξύ των δύο, νικητής, ως προς τη δημιουργία της επιθυμητής εικόνας και της αποτελεσματικότερης μετάδοσης του μηνύματος, ήταν ασφαλώς ο Κώστας Καραμανλής.

Ο Πρωθυπουργός έκανε γενικά ορθές στρατηγικές επιλογές. Ακόμη και το λάθος της γρήγορης εμπλοκής του στην υπόθεση με τις πυρκαγιές, καλύφθηκε μετά την καταστροφή από ένα καταιγισμό μέτρων και άμεσων παροχών που αποδείχτηκε σωστός.

Ο Γιώργος Παπανδρέου, χάθηκε σε λάθος προτεραιότητες (υπόθεση ψηφοδελτίου Επικρατείας), κινήθηκε αργά και κυρίως δεν συνειδητοποίησε ότι το ΠΑΣΟΚ έπρεπε να περάσει τα μηνύματα του πολύ πριν την προεκλογική περίοδο. Τότε μπορούσε να πλήξει την κυβερνητική πολιτική, τότε όφειλε να παρουσιάσει σαφή πολιτικό λόγο και εναλλακτική πρόταση. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ακόμη και όταν παρουσίασε το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ θεώρησε ότι ήταν αρκετό να προβληθεί μέσα από το διαθέσιμο στα ΜΜΕ χώρο για πολιτικές συζητήσεις και δεν χρησιμοποίησε την εφαρμοσμένη επικοινωνία.

Επικοινωνιακά εντυπωσιακός και στρατηγικά σωστός ο Αλέκος Αλαβάνος, ανήκει στους νικητές της εκλογικής αναμέτρησης. Με στρατηγική άμεσης συμμετοχής στο κοινωνικό κίνημα, καθημερινή προσωπική παρουσία στην κατεύθυνση αυτή και καθαρό πολιτικό λόγο, λειτούργησε εξαιρετικά στην κατεύθυνση της μετάδοσης των μηνυμάτων του ΣΥΡΙΖΑ και αποτελεί σημαντική συνιστώσα της επιτυχίας του.

Σωστά στοχευμένη και θετική για το στόχο που υπηρετούσε ήταν η παρουσία του Γιώργου Καρατζαφέρη.

Τέλος, η Αλέκα Παπαρήγα, με την άνεση του ηγέτη κόμματος που δεν λειτουργεί σε επικοινωνιακές λογικές, κινήθηκε με σοβαρό και στιβαρό τρόπο στην κατεύθυνση της προβολής της πολιτικής του ΚΚΕ.

Επόμενη παράμετρος, τέταρτη συνολικά, η πολιτική στρατηγική και η επικοινωνία των κομμάτων.

Η Νέα Δημοκρατία ακολούθησε σταθερή κατεύθυνση επικεντρώνοντας στο χώρο των «συντηρητικών» και «μεσαίων» ψηφοφόρων, τονίζοντας την ανάγκη να συνεχίσει να κυβερνά για να συνεχίσει να εφαρμόζει την πολιτική της.

Κινήθηκε στρατηγικά σωστά μετά την καταστροφή από τις πυρκαγιές, επιλέγοντας να αντιτάξει στην ανικανότητα του κρατικού μηχανισμού ένα ευρύτατο πλέγμα άμεσων μέτρων και παροχών. Τα κατάφερε, παρά τις όποιες επικοινωνιακές αστοχίες.

Στην τελική φάση, αξιολογώντας σωστά τα δεδομένα, έθεσε στον κατάλληλο χρόνο το δίλημμα ΝΔ ή ακυβερνησία, το οποίο τόσο ο Κώστας Καραμανλής, όσο και το σύνολο των στελεχών της υπηρέτησαν σωστά.

Το σύνολο της παρουσίας και η επικοινωνιακή προσέγγιση της ΝΔ, εξυπηρετούσαν με ικανοποιητικό τρόπο το στρατηγικό στόχο της.

Το ΠΑΣΟΚ κινήθηκε στρατηγικά στην κατεύθυνση της επίτευξης της μέγιστης δυνατής συσπείρωσης όσων το επέλεξαν το 2004.

Ο σωστός όμως αυτός στόχος δεν υπηρετήθηκε με τον σωστό τρόπο. Κυρίως γιατί το ΠΑΣΟΚ άργησε. Τα περισσότερα απ’ όσα έγιναν στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ήσαν σωστά. Όλα όμως σχεδόν ήσαν καθυστερημένα (γιατί άραγε το ΠΑΣΟΚ που ζητούσε εκλογές δεν ήταν έτοιμο να ανοίξει το επικοινωνιακό παιχνίδι την ημέρα που τις προκάλεσε ο πρωθυπουργός, διαμορφώνοντας το πολιτικό κλίμα;) Είναι χαρακτηριστικό ότι του χρειάστηκαν τόσες ημέρες για να θέσει το δικό του δίλημμα, ενώ τα δεδομένα των δημοσκοπήσεων ήταν ξεκάθαρα.

Είναι επίσης σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ άφησε να χαθεί πολύτιμος χρόνος, στη διάρκεια της κυβερνητικής θητείας, χωρίς να προσπαθήσει να πλήξει την κυβερνητική πολιτική. Όταν ο πολιτικός λόγος στα ΜΜΕ έχει ελάχιστο χρόνο για να ακουστεί, τότε ή χρησιμοποιείς την εφαρμοσμένη επικοινωνία, ή δεν περνάς κανένα μήνυμα.

Ο ίδιος πολύτιμος χρόνος χάθηκε τόσο για την προβολή της πολιτικής του πρότασης, όσο και για την επικοινωνία του με το «αριστερό» κομμάτι των ψηφοφόρων του.

7. Η ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ - Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΗΜΕΡΑ

Είναι προφανές ότι μεγάλοι νικητές της εκλογικής αναμέτρησης είναι η Νέα Δημοκρατία και ο Κώστας Καραμανλής. Η επίτευξη της αυτοδυναμίας (έστω οριακά με 152 έδρες), του δίνει τη δυνατότητα να συνεχίσει να κυβερνά. Ασφαλώς με απώλεια 365.000 ψηφοφόρων (λογική πάντως για κυβέρνηση), ασφαλώς με περισσότερες πιέσεις, από τη στιγμή που ο ΛΑΟΣ βρίσκεται στη Βουλή, ασφαλώς με τα συνδικάτα απέναντι του, ασφαλώς με πολλά σημαντικά ζητήματα μπροστά του (ασφαλιστικό). Ασφαλώς όμως και με σταθερή πρωτοβουλία σε πολιτικό και κοινοβουλευτικό επίπεδο.

Στους νικητές ανήκει και το ΚΚΕ, που εμφάνισε ικανή δυναμική αυξάνοντας τις ψήφους του κατά 147.000 και τα ποσοστά του κατά 2,25%.

Νικητής και ο ΣΥΡΙΖΑ. Περίπου 120.000 ψήφοι περισσότερες από το 2004, ποσοστό αυξημένο κατά 1,78%, στρατηγική δικαιωμένη. Για το ΣΥΡΙΖΑ το ζητούμενο τώρα είναι να ενσωματώσει τους καινούριους ψηφοφόρους του (που αποτελούν περισσότερο από το 50% όσων τον επέλεξαν στις εκλογές) και να αποκτήσει μονιμότερες σχέσεις μαζί τους. Η αξιοποίηση του στοιχείου του «ύφους», ίσως του πλέον ισχυρού συνεκτικού κρίκου ανάμεσα στους ψηφοφόρους του, είναι καθοριστική για την έκβαση αυτής της προσπάθειας.

Νικητής και ο ΛΑΟΣ. Ο στόχος της κοινοβουλευτικής παρουσίας επιτεύχθηκε με άνεση, με 110.000 περισσότερες ψήφους και ποσοστά αυξημένα κατά 1,61%. Ο ΛΑΟΣ διαθέτει συμπαγές εκλογικό σώμα, με κοινά χαρακτηριστικά, κοντά στα οποία βρίσκεται ένα ικανό επίσης μέρος του εκλογικού σώματος, που δεν τον επέλεξε στις 16 Σεπτεμβρίου.

Νικητές ασφαλώς και οι Οικολόγοι - Πράσινοι. Με 75.000 ψήφους και ποσοστό 1,05%, χωρίς καμία σχεδόν προβολή προεκλογικά, αποτελούν ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα στοιχεία των εκλογών.

Μένει να αποδειχτεί εάν οι ίδιοι μπορούν, ως μηχανισμός πια, να διαχειριστούν το ποσοστό αυτό και να λειτουργήσουν πέρα και έξω και από τις συγκυρίες (πυρκαγιές) που προφανώς συνέβαλαν στη διαμόρφωση αυτού του αποτελέσματος.

Στον αντίποδα, μεγάλοι ηττημένοι των εκλογών, το ΠΑΣΟΚ και ο Γιώργος Παπανδρέου. Με 277.000 ψήφους λιγότερες απ’ ότι το 2004, (εντυπωσιακή και ασυνήθιστη φθορά για αντιπολίτευση) δεν κατόρθωσε τίποτα περισσότερο από το να μειώσει τη διαφορά από τις 4,8 στις 3,7 ποσοστιαίες μονάδες, συγκεντρώνοντας το χαμηλότερο ποσοστό του μετά το 1981.

Στους ηττημένος και η Δημοκρατική Αναγέννηση. Πιεσμένη από το δίλημμα της ΝΔ και έχοντας απέναντι της το ΛΑΟΣ, δεν κατάφερε να ξεπεράσει το 0,8%, μένοντας πολύ μακριά από τη διεκδίκηση κοινοβουλευτικής παρουσίας.

Λίγες ημέρες μετά τις εκλογές, το πολιτικό σκηνικό δείχνει εξαιρετικά ενδιαφέρον:

Οι μετακινήσεις είναι ευκολότερες από ποτέ, αλλά και εξ ίσου εύκολα αναστρέψιμες.
Η Νέα Δημοκρατία βρίσκεται πάντα στην κυβέρνηση, ως ο «λιγότερο κακός» διαχειριστής και απομένει να δούμε αν θα επιδιώξει και αν θα μπορέσει να γίνει στα επόμενα χρόνια κάτι περισσότερο (και ασφαλέστερο εκλογικά) από αυτό.
Το ΠΑΣΟΚ έχει δρομολογήσει τις διαδικασίες για την εκλογή Προέδρου και είναι σαφές ότι οφείλει εκτός από αυτόν να επιλέξει και φυσιογνωμία, πολιτική τοποθέτηση, ιδεολογικό προσανατολισμό.
ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ έχουν μπροστά τους ανοικτά στοιχήματα σε σχέση με την ενσωμάτωση της αυξημένης «αριστερής» ψήφου.
Για πρώτη φορά μετά από χρόνια έχουμε παρουσία στη Βουλή κόμματος που κινείται στα «δεξιά» της ΝΔ και στοίχημα του έχει να αποδείξει ότι δεν αποτελεί απλώς έκφραση συγκυριακής διαμαρτυρίας.
Τα πολιτικά ζητήματα που είναι μπροστά μας είναι πολλά και σημαντικά.

Όλα αυτά οδηγούν εύκολα στο συμπέρασμα ότι οι μήνες και τα χρόνια που έρχονται, θα οδηγήσουν στην οριστική διαμόρφωση του νέου πολιτικού σκηνικού.

Στην αφετηρία της πορείας προς την κατεύθυνση αυτή, τα κόμματα ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες. Σαφώς καλύτερη ασφαλώς αυτή για τη Νέα Δημοκρατία, χειρότερη, αλλά με ευκαιρίες και δυνατότητες για το ΠΑΣΟΚ, σε κάθε περίπτωση ενδιαφέρουσα και γεμάτη στοιχήματα και προκλήσεις για ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ και ΛΑΟΣ.

Σε μία εποχή και μία κοινωνία όπου όλα γύρω μας κινούνται με απίστευτη ταχύτητα, χωρίς κανένα ορατό καταληκτικό σημείο, μόνο βέβαιο και στο χώρο της πολιτικής, είναι το στοιχείο της αβεβαιότητας.

Το έργο, ο λόγος, το ύφος, το ήθος κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, η κάθε πράξη και η κάθε παράλειψη τους αποκτούν στο περιβάλλον αυτό ξεχωριστή σημασία.

Όπως ξεχωριστή σημασία αποκτά επίσης η συνεχής παρακολούθηση των στάσεων και τάσεων της ελληνικής κοινωνίας.

Αναλυση εκλογικων αποτελεσματων 2007

2007

Sep