Στην εποχή μας, υπάρχουν κάποιες λίγες λέξεις και έννοιες που συμπυκνώνουν νοήματα ικανά να καθορίσουν την επιτυχία ή την αποτυχία μίας προσπάθειας. Στον σχετικό κατάλογο, φίλες και φίλοι, κορυφαία θέση έχει η επικοινωνία.

Έννοια πολυσήμαντη και πρακτική καθοριστική για την αξιοποίηση των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων ατόμων και ομάδων, η επικοινωνία έχει κατακτήσει με τις τεχνικές της όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής μας. Κάτι απόλυτα φυσικό άλλωστε, αφού και η ίδια η ζωή μας, αν εξαιρέσει κανείς το βιολογικό μέρος της, είναι επικοινωνία.   

Από τις σχετικά πιο πρόσφατες κατακτήσεις της επικοινωνίας και σίγουρα η πλέον πολυσυζητημένη, είναι δίχως άλλο η πολιτική. Από τα μέσα τις δεκαετίας του ’80 και πολύ περισσότερο μετά το 1990, οι τεχνικές της επικοινωνίας αποτελούν βασικό συστατικό στοιχείο της προσπάθειας πολιτικών οργανισμών αλλά και προσώπων.

Η πραγματικότητα αυτή συνοδεύτηκε δυστυχώς από την συνηθισμένη δόση ελληνικής υπερβολής, έτσι ώστε τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά για πολιτικό marketing, για σκοτεινές μεθόδους που παραπλανούν τον πολίτη και ύποπτες τεχνικές που κρύβουν το πραγματικό πρόσωπο κομμάτων και υποψηφίων πίσω από τις  επιταγές της διαφήμισης.

Όλα αυτά δημιουργούν σύγχυση για τις σχέσεις πολιτικής και επικοινωνίας, που έτσι και αλλιώς δεν έγινε ποτέ κάποια ουσιαστική προσπάθεια να διευκρινιστούν.

Μετά απ΄ όλα αυτά, αντιλαμβάνεστε πιστεύω, φίλες και φίλοι, γιατί βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα  τη σημερινή συζήτηση μας. Είναι γι΄ αυτό που πέρα από τις ευχαριστίες μου για την πρόσκληση, θέλω να επαινέσω το Τμήμα μάρκετινγκ και  Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας για την πρωτοβουλία του. Μία πρωτοβουλία απαραίτητη, αν θέλουμε να ανοίξει ο δρόμος για μια γόνιμη και ουσιαστική συζήτηση.

Έχετε φαντάζομαι ήδη σημειώσει ότι χρησιμοποιώ τον όρο επικοινωνία και όχι τον όρο marketing.    Άποψη μου είναι ότι αυτός περιγράφει ορθότερα το αντικείμενο μας σε σχέση με την πολιτική, για τρεις βασικούς λόγους.

Πρώτον γιατί στην πολιτική η προσπάθεια είναι καθημερινή και καθημερινά μεταβαλλόμενη, κάτι που δεν συμβαίνει σε καμία άλλη περίπτωση.

Δεύτερον γιατί στην  πολιτική δεν λειτουργεί μίγμα marketing.

Τρίτον και πιο σημαντικό, γιατί στην πολιτική υπάρχει ένας παράγοντας που αν και δεν έχει σχέση με την επικοινωνία και τις τεχνικές της, περιορίζει και προσδιορίζει αποφασιστικά την όλη προσπάθεια. Πρόκειται για την πολιτική στρατηγική και τις δεδομένες θέσεις κάθε πολιτικού οργανισμού ή προσώπου.

Η στρατηγική αυτή, πέρα και πάνω από επικοινωνιακές λογικές, επιβάλλει ή αποκλείει μέσα και τεχνικές. Αντίστοιχος παράγοντας δεν υπάρχει σε σχέση με προϊόντα ή υπηρεσίες,  όπου οι τεχνικές λειτουργούν χωρίς παρόμοιας φύσης ή έντασης περιορισμούς.

Πολιτική επικοινωνία, λοιπόν, φίλες και φίλοι. Δηλαδή ένα σύνολο μεθόδων και τεχνικών που εφαρμόζονται με συνέπεια    και συνέχεια και σκοπό έχουν να πολλαπλασιάσουν τις δυνατότητες κομμάτων και προσώπων να έρθουν σε επαφή με τους ψηφοφόρους.

Δημοσκοπήσεις, ποιοτικές έρευνες, χάραξη στρατηγικής, επιλογή κύριου και δευτερευόντων μηνυμάτων, στόχευση, μέθοδοι υποκατάστασης προσωπικής επαφής, διαχείριση μέσων μαζικής επικοινωνίας, είναι μερικές μόνο από τις τεχνικές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

Πέρα όμως από όρους και τεχνικές, αξίζει νομίζω να σταθούμε λίγο στη χρησιμότητα της παρουσίας της επικοινωνίας στην πολιτική ζωή, στον προσδιορισμό των μεταξύ τους σχέσεων, αλλά στις όχι λίγες φωνές  για τους κινδύνους που η παρουσία αυτή περικλείει για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Η συζήτηση μας αυτή θα είναι ουσιαστική υπό δύο βασικές προϋποθέσεις:

Πρώτον θα είναι απαλλαγμένη από την συνηθισμένη δόση ελληνικής υπερβολής, που οδηγεί σε υπερβάσεις του μέτρου απ΄ όλες τις πλευρές.

Δεύτερον, θα απομονωθεί από το πρακτικό επίπεδο παροχής υπηρεσιών στο χώρο της πολιτικής επικοινωνίας, που άλλωστε  - με εξαίρεση τις δημοσκοπήσεις - μόλις τα τελευταία χρόνια αποκτά σοβαρή συγκρότηση στη χώρα μας. Είναι φανερό ότι κακοί επαγγελματίες και κακή χρήση τεχνικών δεν μπορεί και δεν πρέπει να οδηγεί σε γενικεύσεις που αφορούν την ίδια την επικοινωνία.

Είναι λοιπόν χρήσιμη η επικοινωνία, με την οργανωμένη μορφή της για την οποία σήμερα συζητούμε, στην πολιτική;

Η απάντηση είναι απλή. Δεν είναι απλώς χρήσιμη. Είναι απαραίτητη.

Αυτονόητα για όσους την χρησιμοποιούν. Μια και έτσι μπορούν με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα να προσεγγίσουν τους στόχους τους. Δεν επεκτείνομαι σ΄ αυτό, μια και κανείς δεν αμφισβητεί την αλήθεια του ισχυρισμού. Σε μία εποχή που όλα κινούνται με απίστευτη ταχύτητα, όπου οι πληθυσμιακές συγκεντρώσεις είναι μεγάλες, οι δίαυλοι επικοινωνίας εκατοντάδες και ο χρόνος των πολιτών αλλά και των πολιτικών αγαθό ουσιώδες εν ανεπαρκεία, ο καθορισμός προτεραιοτήτων, η άριστη χρήση των διαθέσιμων μέσων και ο πολλαπλασιασμός των δυνατοτήτων εκπομπής   ενός μηνύματος αποτελούν παραμέτρους αναγκαίες για τη επιτυχία μίας προσπάθειας.

Υπάρχει όμως και μία άλλη, ευρύτερη διάσταση χρησιμότητας, της επικοινωνίας στη πολιτική. Εκείνη που αφορά τη δημιουργία αυξημένων δυνατοτήτων για κόμματα και πολιτικούς να γνωρίζουν καλύτερα τις προτεραιότητες, τα προβλήματα και τις επιθυμίες του πολίτη, αλλά και των πολιτών να είναι πληρέστερα ενημερωμένοι για τις θέσεις και απόψεις των κομμάτων. Η  διάσταση αυτή, η λειτουργία δηλαδή ενός ιδιότυπου διαύλου επικοινωνίας, θα μπορούσε να οδηγήσει όλες τις πολιτικές δυνάμεις στη διατύπωση θέσεων και προτάσεων που θα συνυπολογίζουν την άποψη των πολιτών και θα βρίσκονται έτσι πολύ πιο κοντά στις πραγματικές ανάγκες και τα προβλήματα που καθημερινά αντιμετωπίζουμε.  Παράλληλα, όσο πληρέστερα ενημερωμένοι είναι οι πολίτες, τόσο καλύτερα μπορούν να λειτουργήσουν στα πλαίσια του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος.   

Όμως και ανεξάρτητα απ΄ όλα αυτά, ποιες είναι και πως ορίζονται οι σχέσεις μεταξύ επικοινωνίας και πολιτικής; Μήπως τελικά βαδίζουμε σε μία κατεύθυνση επικάλυψης του πολιτικού λόγου από τεχνικές; Υποκατάστασης του πολιτικού από ειδικευμένους συμβούλους; Διαμόρφωσης του φρονήματος των πολιτών μέσα από διαβολικές δημοσκοπήσεις; Τελικά μήπως έχουμε μπει σε έναν επικίνδυνο δρόμο νόθευσης της δημοκρατικής ζωής;

Η απάντηση φίλες και φίλοι είναι απλή.

Οι τεχνικές της επικοινωνίας, αποτελούν απλώς εργαλεία. Και κανένα εργαλείο δεν μπορεί μόνο του να προκαλέσει την παραμικρή συνέπεια, θετική ή αρνητική. Το ζήτημα είναι πως χρησιμοποιεί κανείς τα εργαλεία αυτά.

Δεν θα μιλήσω για τις δημοσκοπήσεις. Ελπίζω στη συζήτηση που θα ακολουθήσει να μου δώσετε με ερωτήσεις σας την ευκαιρία   να εξηγήσω αναλυτικά γιατί ούτε εκλογικά αποτελέσματα προβλέπουν, ούτε  το φρόνημα των πολιτών διαμορφώνουν. Θα μιλήσω γενικότερα.

Η πολιτική επικοινωνία λειτουργεί πάντα κάτω από την ομπρέλα της ήδη διαμορφωμένης και γνωστής στρατηγικής και των πολιτικών θέσεων κομμάτων και προσώπων. Εάν στρατηγική και θέσεις δεν υπάρχουν, εάν στρατηγική και θέσεις δεν ορίζουν τα περιθώρια μέσα στα οποία κινούνται οι τεχνικές, εάν στρατηγική και θέσεις μεταβάλλονται με μεγάλη ευκολία, τότε το πρόβλημα δεν αφορά την επικοινωνία. Αφορά την πολιτική.

Στο χώρο της πολιτικής, οι αποφάσεις ανήκουν πάντα στους πολιτικούς.  Και στους πολιτικούς, φίλες και φίλοι, ανήκει επίσης ο έπαινος ή ο ψόγος όχι μόνο για τις αποφάσεις αυτές, αλλά και για την καλή ή κακή χρήση των εργαλείων της επικοινωνίας που έχουν στη διάθεση τους.